Khói un chiều

Chuyện kể về 12 người phụ nữ vùng đất tam giác: Tân An - Mỹ Tho - Gò Công, khi liên quân viễn chinh Pháp - Y Pha Nho xâm chiến đất Nam Kỳ.

Khởi đầu là bà má tri huyện Đỗ Trình Thoại, tới bà Trần Thị Sánh (vợ thứ Trương Định), bà Hai Rái (người tình đơn phương của cử nhơn Phan Văn Đạt). Và, cái chết bi tráng của cử nhơn Phan Văn Đạt đã thúc bách Năm Lịch - tức Nguyễn Trung Trực tên về sau nầy - đã làm nên trận ''Hỏa hồng Nhật Tảo'', bà Lê Thị Lộc - vợ Thủ khoa Nguyễn Hữu Huân, bà Trần Thị Vàng - gái đưa - Võ Duy Dương, bà Năm Hạnh tức Sương Nguyệt Anh, bà Lê Thị Tỵ hiền thê Phan Châu Trinh lặn lội đường xa từ đất Quảng vô Mỹ Tho giao con trai Phan Châu Dật cho chồng, rồi lặng lẽ gạt nước mắt quay trở lại quê nhà nuôi hai con nhỏ là Đậu, Mè và từ đó, bà vĩnh viễn không còn cơ hội gặp lại người chồng yêu quý của mình... Phu nhơn Bố chánh sứ Vĩnh Long Trần Tuyên đã nói thẳng với Chánh tham biện Mỹ Tho Đại tá Desvaux, rằng: ''Người mẹ ở xứ tôi, không có thói quen biểu con đầu thú giặc!'', và bà nói với con trai là Phủ cậu Trần Xuân Hòa: ''Đừng thấy nước Cửu Long Giang mỗi năm một mùa nước nổi tràn sông, ngập đồng linh láng như biển cả mà đối xử tệ bạc, hoặc phung phí nước. Rồi, sẽ có lúc mất nước trơ đáy sông, nếu một mai con người không biết chung tay, hay hững hờ gìn giữ nước!"

KHÓI UN CHIỀU kết thúc bằng sự khắc họa đôi nét về bà Đoàn Thị Giàu - vợ cụ Tôn Đức Thắng - qua trang văn bài viết ''Gánh hàng rong xứ người'', nuôi con, chờ chồng... tù Côn Lôn trở về!