Ý và Tình

Triều, Xuân và Quan là 3 bạn thân cùng đang chuẩn bị thi bằng tú tài. Họ thân thiết với nhau đến độ ví mình là mai, lan, cúc, trúc, ngặt vì chưa tìm được người thứ tư.
Tuy là thâm giao nhưng mỗi người có một chí hướng:
Triều quyết học cho mau xong để về quê lập gia đình và sống cuộc đời nông dân; Xuân mơ ước làm chuyện lớn nên quyết chí học cho tới nơi tới chốn, nhứt định không để vướng vít chuyện vợ con; Quan chỉ mong thi đậu rồi kiếm việc làm rồi lập gia đình.
Xuân quen cô thợ may Quế, một cô gái tân học. Cô nhập vào nhóm bạn “mai, lan, cúc, trúc” và thường gặp nhau để tranh luận.
Ðến kỳ thi tú tài, Quan thi đậu và được bổ nhiệm làm quan, đúng như ý muốn. Triều và Xuân thi rớt. Triều về quê cưới vợ và lo canh tác ruộng của gia đình. Xuân quyết chí đi Tây học tiếp với hy vọng thành tài sẽ trở về giúp nước. Trong thời gian Xuân học ở Pháp thì Quế và Quan yêu nhau và lấy nhau, sống trong hạnh phúc.
Sau khi học xong và lấy được bằng bác vật nông học Xuân về nước và tìm cách kêu gọi nông dân và chủ điền đoàn kết, học hỏi thêm kỹ thuật mới để tiến bộ, nhưng thất bại. Trong khi đó Xuân nhìn thấy hạnh phúc và thành công của bạn. Các bạn cố giúp để lôi Xuân về thực tế. Họ có thành công hay không, mời các bạn đọc tiếp…....
Một kết thúc khá cảm động và lý thú mà Hồ Biểu Chánh đã xây dựng thành công trong truyện "Ý và tình“ .