Nét đặc trưng tiêu biểu của dòng gốm Cây Mai

Về cơ bản, dòng gốm Cây Mai gồm hai loại chính là đồ đất nung không phủ men và loại có phủ men (thường là tô men màu) để chống thấm nước, dầu mỡ, v.v. Bảng màu men của dòng gốm này không quá đa dạng, gồm các màu chính là lam, xanh lục, vàng, đen, nâu và trắng. Theo nhà nghiên cứu Derbès, đồ sành Cây Mai sử dụng loại đất có nhiều nước và việc tô men màu không kỹ lưỡng. Sau khi chế tác, thành phẩm được nung trong lò nung dài khoảng 20 - 25m trong thời gian khoảng 48 tiếng. Sau đó, thợ nung cần chờ 8 - 10 tiếng để lò nguội để lấy sản phẩm ra.

 

 

Những nghệ nhân của dòng gốm Cây Mai không chỉ sản xuất được các loại lu, hũ, tiểu, vại… thông dụng bằng đất nung có bôi men chống thấm mà còn chế tác các loại sản phẩm sành men cao cấp hơn như chóe, chân đèn, chậu hoa, v.v. Bên cạnh đó, dòng gốm này còn làm ra các loại tượng lưỡng long tranh châu, kỳ lân, cá hoá long hay cặp tượng ông Nhật, bà Nguyệt… ở các đình, chùa, đền, miếu người Hoa như miếu Thiên Hậu, đình Minh Hương Gia Thạnh, v.v.. đặc biệt với tính chất nổi trội và khối lượng di vật hiện tồn mà có thể nói sản phẩm chủ đạo của gốm Cây Mai là tập trung vào loại sản phẩm “công nghệ miếu vũ”.

 

Một mặt hàng của gốm Cây Mai rất được giới chơi kiểng ưa chuộng là chậu kiểng. Loại hàng này không quá thô sơ nhưng đồng thời không quá bóng loáng, màu mè như chậu men của gốm Biên Hòa sau này. Chậu kiểng Cây Mai mang vẻ đẹp giản dị, cổ kính, được trang trí xoay quanh các đề tài về cảnh vật, điển tích, thư pháp.

Gốm Cây Mai không chỉ là sản phẩm từ tài nghệ, óc sáng tạo của người thợ xưa mà còn là chứng nhân lịch sử cho một giai đoạn rực rỡ của nghề gốm ở Sài Gòn. Với những đặc trưng độc đáo, dòng gốm Cây Mai đã góp phần kiến tạo cho các giá trị văn hóa Nam Bộ thêm phong phú, đặc sắc.

 

 

Huỳnh Ngọc Trảng. (2018). Sài Gòn – Gia Định: Ký ức lịch sử – văn hóa. NXB Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh.

Đăng Trình. (2023, Tháng 1 ngày 23). Gốm Cây Mai phục chầu Đại Nội. Huế Ngày Nay Online.