SỰ KIỆN ONLINE: Chuỗi chương trình Triển lãm - Trưng bày - Trò chuyện - Trải nghiệm Gốm Nam Bộ - Dấu ấn trăm năm

Nội dung triển lãm mời bạn đọc tham gia hành trình khám phá các dòng gốm Nam Bộ đặc trưng của Nam Bộ: như Gốm Sài Gòn, Gốm Biên Hoà, Gốm Lái Thiêu, Gốm Cây Mai, Gốm Vĩnh Long, Gốm An Giang... Bạn đọc và khách tham quan không chỉ tham quan, xem, đọc nội dung trực tiếp tại poster triển lãm, mà còn có thể quét các mã QR code để xem, nghe và đọc sâu hơn những tài liệu nghiên cứu chi tiết, minh họa, bộ sưu tập về các dòng gốm, thông qua kênh trực tuyến tại website của Thư viện số Nguyễn An Ninh.

Click vào hình để xem ảnh lớn

Click vào hình để xem ảnh lớn

Click vào hình để xem ảnh lớn

Click vào hình để xem ảnh lớn

Click vào hình để xem ảnh lớn

Click vào hình để xem ảnh lớn

Click vào hình để xem ảnh lớn

 Trưng bày các hiện vật minh họa một vài dòng gốm do các nhà nghiên cứu, sưu tập, nghệ sĩ sáng tác... đóng góp thực hiện

BỘ SƯU TẬP GỐM LÁI THIÊU XƯA - NHÀ SƯU TẬP: NGUYỄN HỮU PHÚC

BỘ TÁC PHẨM GỐM MỸ THUẬT CỦA HỌA SĨ LÊ TRIỀU ĐIỂN - LÊ TRIỀU HỒNG LĨNH - NẮNG CERAMICS

Cuộc trò chuyện từ các chuyên gia xoay quanh chủ đề dòng chảy lịch sử của gốm Nam Bộ đến hành trình giữ lửa cho lò, bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống. 

NGÀY 24/5/2025: CUỘC TRÒ CHUYỆN "DI TÍCH KHẢO CỔ VÀ DẤU ẤN GỐM SÀI GÒN TRONG DÒNG CHẢY LỊCH SỬ"

Buổi trò chuyện “Di tích khảo cổ và dấu ấn gốm Sài Gòn trong dòng chảy lịch sử” diễn ra vào sáng ngày 24/5 đã đưa người tham dự bước vào hành trình khám phá hành trình lịch sử của dòng Gốm Sài Gòn qua các di tích khảo cổ. Gốm Sài Gòn không chỉ là sản phẩm của kỹ thuật chế tác thủ công mà còn là minh chứng sống động cho sự giao thoa giữa quá khứ và hiện tại. Những họa tiết cổ xưa được "hồi sinh" và phát triển thành các đường nét mới, hiện đại, thể hiện tư duy thẩm mỹ tinh tế của nghệ nhân đương thời. Từ những nét vẽ phủ kín khắp thân bình, ta cảm nhận được sự hòa quyện đồng điệu, nơi cái đẹp không nằm ở sự phô trương mà ở cách bố cục đầy tiết chế và duyên dáng.

TS. Nguyễn Thị Hậu chia sẻ: “Mỗi tác phẩm gốm là một câu chuyện – được kể bằng đường nét, màu men, họa tiết – phản ánh khát vọng vươn tới cái đẹp và cái thiện của con người. Từ hình ảnh phong cảnh, hoa lá, thú vật mang những ý nghĩa cát tường, tất cả đều được chọn lọc và thể hiện bằng tâm ý sâu sắc”.

Qua mỗi hiện vật, ta không chỉ thấy được một sản phẩm mỹ nghệ, mà còn là cả một kho tàng di sản đang đợi được nhìn nhận, trân trọng và phát huy.

NGÀY 25/5/2025: CUỘC TRÒ CHUYỆN "GỐM CÂY MAI - NÉT ĐẸP CUỐN HÚT CỦA DÒNG GỐM THẤT TRUYỀN"

Trong khuôn khổ chương trình giới thiệu về di sản văn hóa Nam Bộ, với chủ đề “Gốm Nam Bộ - Dấu ấn trăm năm”, buổi trò chuyện "Gốm Cây Mai - Nét đẹp cuốn hút của dòng gốm thất truyền" diễn ra vào sáng ngày 25/05/2025 tại Thư viện số Nguyễn An Ninh. Giữa dòng chảy của lịch sử Nam Bộ, gốm Cây Mai hiện lên như một biểu tượng rực rỡ của văn hóa vật thể, mang theo tinh thần thẩm mỹ và bàn tay tài hoa của con người Sài Gòn xưa. Xuất hiện từ cuối thế kỷ XIX, phát triển mạnh mẽ xung quanh khu vực Chợ Lớn – nơi giao thoa của nhiều cộng đồng văn hóa – gốm Cây Mai không đơn thuần chỉ là một dòng gốm dân dụng, mà còn là minh chứng sống động cho một thời kỳ vàng son của nghề gốm đô thị ở miền Nam. Nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng chia sẻ: “Việc nghiên cứu gốm Cây Mai cũng như hiểu một nền văn hóa thu nhỏ trong lòng đất nung, đòi hỏi phải tiếp cận một cách hệ thống qua bốn yếu tố căn bản: nhất liệu (chất liệu), nhị nung (kỹ thuật và nhiệt độ nung), tam hình (hình dáng sản phẩm), và tứ trí (cách trang trí). Tuy nhiên, đất không được dùng riêng lẻ mà cần phải phối trộn – hay còn gọi là “phối liệu” – cùng nhiều loại đất và phụ gia khác để đảm bảo tính ổn định, độ bền và hiệu quả thẩm mỹ sau khi hoàn thiện”.

Một trong những nét đặc trưng và cuốn hút nhất của gốm Cây Mai là hình thức đắp nổi thay vì vẽ men như nhiều dòng gốm khác. Hoa văn, họa tiết – từ hoa lá, chim thú đến linh vật, hoa văn Tứ linh, Bát tiên – đều được nặn thủ công bằng đất sét, đắp nổi lên thân gốm rồi mới tráng men. Chính kỹ thuật này tạo ra chiều sâu thị giác và vẻ đẹp sinh động, mang lại cảm giác như hoa văn đang sống và chuyển động trên bề mặt. Các mô típ này vừa mang giá trị mỹ thuật, vừa thể hiện tín ngưỡng và ước vọng phồn vinh của cộng đồng cư dân đô thị, đặc biệt là người Hoa – Việt sinh sống tại Chợ Lớn.

Gốm Cây Mai – từ đất mà thành hình, từ lửa mà thành hồn – là minh chứng rằng, những giá trị văn hóa vật thể không nằm yên trong quá khứ, mà vẫn âm thầm sống động trong từng chi tiết, từng hoa văn, từng nét men, như một tiếng vọng đẹp đẽ từ Sài Gòn xưa vọng về hiện tại.

Link đang cập nhật

NGÀY 26/5/2025: CUỘC TRÒ CHUYỆN "GỐM LÁI THIÊU TRONG DÒNG CHẢY XÃ HỘI ĐƯƠNG ĐẠI"

Sau hai buổi trò chuyện vô cùng thành công, buổi trò chuyện thứ ba với chủ đề "Gốm Lái Thiêu trong dòng chảy xã hội đương đại" diễn ra vào sáng ngày 26/5/2025. Từ những món đồ gia dụng thường thấy của người dân Nam Bộ, gốm Lái Thiêu nay đã trở thành nơi gửi gắm những ẩn dụ văn hóa, tín ngưỡng và tâm hồn vùng đất phương Nam. Gốm Lái Thiêu gồm 3 dòng chính: Quảng Đông chuyên dùng cho các đồ vật thờ tự (chậu hoa, các tượng lưỡng long,...) Triều Châu và Phúc Kiến chuyên dùng cho các đồ gia dụng như lu, khạp, cối,... Tùy thuộc vào từng lò, từng thời kỳ mà từng dòng gốm cũng sẽ khác nhau về cách phối màu, trang trí,... Dưới góc nhìn là một nhà sưu tập, ông Nguyễn Hữu Phúc, Hội trưởng Hội cổ vật Thuận An chia sẻ: Nếu người nghệ nhân lấy “Nhất liệu, nhì nung, tam hình, tứ trí” làm nền tảng, thì những người “chơi gốm” lại lấy “Nhất dáng, nhì da, tam toàn, tứ mỹ” là tiêu chuẩn. Và khi sưu tầm, các sản phẩm chính là tâm huyết của người thợ, là những món đồ có một không hai,... nên người sưu tầm cũng cần phải tìm hiểu về các món cổ vật để càng thêm trân quý những sản phẩm gốm này.

Trong cuộc trò chuyện, ông cũng giải thích về một số họa tiết thường thấy trong gốm Lái Thiêu như: con gà, hình hoa, chữ viết... Những họa tiết này không chỉ thể hiện lối sống, tính cách của người dân mà còn mang những ý nghĩa, lời chúc tốt đẹp. Với những vẻ đẹp mộc mạc ấy, gốm Lái Thiêu luôn là những sản phẩm gia dụng gần gũi với bà con miền Nam. Nhưng qua nhiều năm từ cực thịnh đến khi mai một, nỗi trăn trở về việc phục dựng, tạo điều kiện cho các làng nghề gốm Lái Thiêu luôn đau đáu trong lòng của nhiều người yêu thích, say mê gốm truyền thống như ông Phúc.

NGÀY 28/5/2025: CUỘC TRÒ CHUYỆN "VƯƠNG QUỐC ĐỎ VĨNH LONG - SỰ TRỖI DẬY CỦA LÀNG NGHỀ TRĂM TUỔI"

NGÀY 31/5/2025: CUỘC TRÒ CHUYỆN "KHI HIỆN TẠI LÀ HÀNH TRÌNH CỦA TIẾP NỐI VÀ SÁNG TẠO TƯƠI MỚI"

Trong không khí ấm cúng của buổi chia sẻ, diễn giả Huỳnh Xuân Huỳnh đã dẫn dắt người nghe đi qua một hành trình rất riêng – nơi quá khứ, hiện tại và tương lai của làng nghề gốm Lái Thiêu giao hòa thành một mạch sống bền bỉ. Anh Huỳnh tâm sự: “Với một người trẻ, việc chọn bước vào con đường cha ông để lại không phải vì nó dễ dàng – mà chính vì ngày nay đã ít người đi tiếp, cái khó là làm sao để truyền ngọn lửa ấy đến các bạn trẻ hiện nay.”

Tuổi thơ anh lớn lên giữa những món đồ gốm sứ nhập khẩu, những sắc men lạ lẫm từ những nước lân cận. Nhưng nhờ người hàng xóm gần nhà – với sở thích sưu tập gốm đã gieo vào anh một mầm cảm hứng. Từ đó, ngọn lửa âm ỉ lớn dần thành lý tưởng: phải khơi dậy những giá trị tưởng chừng đã ngủ quên.  Và Nắng – yếu tố không thể thiếu trong việc làm gốm – cũng là ẩn dụ cho điều mới mẻ. Bình minh nào cũng bắt đầu bằng ánh sáng dịu nhẹ, ấm áp, như chính hành trình tái sinh gốm Lái Thiêu hôm nay.

Tương lai của gốm là gì? Với Huỳnh Xuân Huỳnh, đó là một kế hoạch rõ ràng: phục hồi làng nghề gốm Lái Thiêu, khiến nó hưng thịnh trở lại. Không chỉ để lưu giữ, mà còn để mở cửa cho người trẻ – những người sẽ mang vẻ đẹp ấy lan tỏa muôn nơi. Và anh sẵn sàng tạo điều kiện cho cộng đồng đặc biệt là các bạn trẻ để đến tham quan lò gốm, có cơ hội được tìm hiểu, tự tay làm gốm hoặc tư liệu nghiên cứu phục vụ cho học tập.

Gốm – tưởng là chất liệu tĩnh – nhưng trong tay người hiểu nghề, gốm luôn động. Đó là động lực, là bản sắc, là ước mơ cháy âm ỉ qua năm tháng. Và hôm nay, qua những chia sẻ ấy, ngọn lửa từ Huỳnh Xuân Huỳnh đã thắp sáng thêm niềm tin rằng: Di sản không nằm ở quá khứ – mà nằm trong cách chúng ta sống tiếp với nó. Và có lẽ, sứ mệnh lớn nhất của văn hoá không phải là tạo nên điều gì mới mẻ, mà là gợi lại những điều cũ – chỉ cần ta khơi lại được một mảnh hồn văn hoá, để ai cũng được thấy mình trong đó, thấy tuổi thơ, thấy quê hương, thấy những điều tưởng đã cũ nhưng thật ra vẫn đang sống rất âm thầm trong từng góc nhỏ đời thường, luôn đợi mỗi người trong chúng ta trở về.

Tổng hợp các tài liệu, phim, audio tìm hiểu về Gốm Nam Bộ

• PHIM TÀI LIỆU:

Trân trọng cảm ơn các nhà nghiên cứu, nhà sưu tập, các đơn vị chuyên môn đã hỗ trợ nguồn tài liệu cho Thư viện, đồng thời cảm ơn các đơn vị đồng hành: Bảo tàng TP.HCM, Công ty TNHH Văn hóa sách Con Mèo Nhỏ (Little Cat), Công ty TNHH KASH Việt Nam (Nutty), Công ty M&A ART TILE FACTORY (Anh Ceramics), Nắng Ceramics, Tranh cát Phi Long đã hỗ trợ chúng tôi thực hiện chương trình này.