Bình Dương - Chiếc áo mới của tỉnh Thủ Dầu Một

Nhưng trước khi có được cái tên Bình Dương như hiện nay, thì nơi đây đã từng phải trải qua một quá trình lịch sử lâu dài, trải qua bao lần thay tên đổi họ.

Tỉnh Bình Dương được thiết lập từ khi Chính quyền Sài Gòn không chịu hiệp thương thống nhất, rồi ngày 22/10/1956 ra sắc lệnh số 143 NV để “thay đổi địa giới và tên Đô thành Sài Gòn - Chợ Lớn cùng các tỉnh và tỉnh lỵ tại Việt Nam”.

Từ năm 1956 - 1963, gồm cả hai quận Trị Tâm - Củ Chi nguyên xưa là đất thuộc huyện Bình Dương.

Năm 1963 - 1975, chia một phần quận Củ Chi cho tỉnh Hậu Nghĩa, giữ lại một phần gọi là quận Phú Hòa.

Tỉnh Sông Bé: Năm 1975 - 1996 trả phần đất Phú Hòa để làm thành huyện Củ Chi thuộc TP.Hồ Chí Minh

Tỉnh Bình Dương năm 1996 vẫn giữ lại “quận Trị Tâm” cũ thuộc huyện Bến Cát.

Tỉnh Bình Phước năm 1996 gồm 2 tỉnh Bình Long - Phước Long có trước năm 1975 và tỉnh Bình Long cũng có lý do tương tự và chia làm 6 tổng.

Trải qua quá trình lịch sử lâu dài và phức tạp, đến năm 1975 khi đất nước giành được độc lập và thống nhất. Một số tỉnh bị giải thể, một số được mở rộng. Ba tỉnh Bình Dương, Bình Long và Phước Long nhập một gọi là tỉnh Sông Bé. Tỉnh Bình Dương trả lại quận Phú Hòa cho TP. Hồ Chí Minh. Quận Củ Chi và Phú Hòa (Bình Dương) nhập lại thành huyện Củ Chi của ngoại thành TP.Hồ Chí Minh.

Như vậy, tỉnh Bình Dương tuy đã trả lại phần đất cho TP. Hồ Chí Minh, song một phần của huyện Bến Cát bây giờ. Và tỉnh Bình Dương như nhận định của Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu, cái tên Bình Dương - thanh bình như mặt trời ban mai và là tên rất đẹp đẽ và có ý nghĩa lịch sử.

Nguồn: Địa danh Bình Dương, tác giả Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu, đăng trên tạp chí Xưa và Nay số tháng 11/ 1998.